پس از ماجرای اکسچنج FTX، موضوع اثبات ذخایره تبدیل به یکی از موضوعات داغ شده و حالا جامعه سرمایه گذاران از اکسچنج‌ها می‌خواهند که گواهی دارایی‌های کریپتوی خودشان را ارایه دهند.

اما اثبات ذخایر چیست و چه اهمیتی دارد؟ اثبات ذخایر (به اختصار PoR) به روشی برای اطمینان از وجود پشتوانه کامل برای پرداخت بدهی‌های یک اکسچنج و تطبیق داشتن آن دارایی‌های اکسچنج با سپرده‌های کاربران گفته می‌شود.

معمولاً اکسچنج‌ها برای انجام چنین بازرسی‌هایی و دریافت گواهی ذخایر، از شرکت‌های شخص ثالث کمک می‌گیرند. آنها نتایج چنین بررسی‌هایی را برای سرمایه گذاران منتشر می‌کنند تا در جریان وضعیت دارایی اکسچنج مورد نظر قرار بگیرند و اینکه آیا ارز کافی معادل با سپرده مشتریانشان را در اختیار دارند یا خیر.

از زمان شکل گیری این روند نوظهور، ده‌ها مدل مختلف از این اثبات‌ها ارایه شده که برخی از آنها نسبت به بقیه اطمینان بیشتری برای سرمایه گذاران ایجاد می‌کنند.

اثبات ذخایر بر اساس درخت مرکل

یکی از راه‌های ایجاد این گواهی‌ها، یک پروتکل PoR است که در آن از یک روش اثبات با استفاده از درخت مرکل برای ادغام داده‌هایی حجیم در یک هش استفاده می‌شود که درستی و جامعیت دیتاست را نشان می‌دهد.

پروتکل PoR، با استفاده از اثبات به کمک تکنیک‌های رمزنگاری، اعتبار موجودی کاربران و تراکنش‌ها را بررسی می‌کند.

ممکن است اکسچنج‌های کریپتو به طور منظم گواهی‌های PoR مبتنی بر درخت مرکل را به شکل اسکرین شات منتشر کنند مثلاً به صورت هفتگی، ماهیانه یا فصلی. یا اینکه ممکن است شرکت‌ها این گواهی‌ها را به شکل لحظه‌ای در سایتشان منتشر کنند.

ممکن است اسنپ شات‌ها برای اثبات موجودی یک شرکت در یک زمان خاص کافی باشند اما گواهی‌های لحظه‌ای برای اعتبارسنجی موجودی اکسچنج‌ها گزینه بهتری هستند چون این امکان را فراهم می‌کنند که هر شخصی در هر زمانی بتواند موجودی اکسچنج را بررسی کند.

چین لینک پروتکل اثبات ذخایر را راه‌اندازی می‌کند

شرکت Chainlink Labs که یک شبکه اوراکل غیرمتمرکز محبوب دارد، یک نسخه خاص از سیستم اثبات ذخایر راه‌اندازی کرده که به گفته این شرکت هدف از طراحی آن، "کمک به پروژه‌های وب 2 و وب 3 برای اثبات اندوخته‌های خودشان از طریق اعتبارسنجی خودکار" است.

این سیستم که در سال 2020 راه‌اندازی شد و اولین کاربر آن استیبل کوین TrueUSD بوده، نودهای چین لینک را به API یک اکسچنج، آدرس‌های Vault آن و همچنین یک قرارداد هوشمند اثبات ذخایر متصل می‌کند که هر حسابی در شبکه می‌تواند از آن کوئری بگیرد تا مشخص شود که آیا ذخایر کریپتوی اکسچنج، با بدهی‌های آن برابر هست یا خیر.

این سیستم که با هر بلاک‌چینی سازگار است، داده‌های مربوط به میزان سپرده، مبلغ قرض گرفته شده و مبلغ استیک شده در یک پروتکل در هر زمان خاص را مشخص می‌کند.

اکسچنج‌ها می‌توانند از سیستم چین لینک برای ارایه تضمین درباره اینکه امکان صدور توکن، بیشتر از ارزش ذخایرشان را ندارند هم استفاده کنند.

چه اکسچنج‌هایی اثبات ذخایر را انجام می‌دهند؟

برخی از اکسچنج‌ها و پلتفرم‌های وام دهی کریپتو از جمله کراکن، نکسو، بیت‌مکس و Gate.io پیش از ماجرای FTX تصمیم به راه‌اندازی پروتکل اثبات ذخایر گرفتند.

اما اتفاقات نوامبر 2022 باعث شد که پلتفرم‌های معاملاتی بیشتری تصمیم به راه‌اندازی پروتکل اثبات ذخایره بگیرند که جزئیات آن در هر اکسچنجی متفاوت بود.

یکی از این اکسچنج‌ها، بایننس بزرگترین اکسچنج جهان از نظر حجم معاملات بود که یک سیستم مبتنی بر درخت مرکل برای بیت‌کوین و اتریوم راه‌اندازی کرد و OKX، Crypto.com و ByBit هم رویکرد مشابهی را در پیش گرفتند.

اما کوین بیس اعلام کرده که به عنوان یک شرکت سهامی عام، اثبات ذخایرش را قبلاً از طریق کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا انجام داده است.

با این حال، در 25 نوامبر این اکسچنج مستقر در سانفرانسیسکو اعلام کرد که در آینده حسابداری به روش درون زنجیره‌ای، روش اصلی انجام این کار خواهد بود و این اکسچنج هم در حال ارزیابی روش‌های جدید برای اثبات اندوخته‌های خودش است.

یکی از طرح‌های جدید این اکسچنج، راه‌اندازی طرح پاداش 500 هزار دلاری برای توسعه دهندگان است. این پاداش‌ها برای افراد یا تیم‌هایی در نظر گرفته شده‌اند که به پیشرفت روش‌های حسابداری درون زنجیره‌ای، تکنیک‌های اثبات مبلغ دارایی یا بدهی با حفظ حریم خصوصی (مثل تکنیک‌های دانش صفر) و یا فناوری‌های مرتبط به آنها کمک می‌کنند.

چه نگرانی‌هایی همچنان پابرجا هستند؟

گرچه اثبات ذخایر گامی در مسیر درست است و به اطمینان از ایمن بودن دارایی‌های مشتریان کمک می‌کند اما ممکن است احساس امنیت کاذب در افراد ایجاد کند. به این دلیل که اکسچنج‌ها می‌توانند فقط با ارایه یک اسنپ شات، یک نمای کلی از دارایی‌های موجود در پلتفرم خودشان ارایه دهند اما معمولاً میزان بدهی‌های خودشان به مشتریان را فاش نمی‌کنند یعنی کاربران باید به گواهی‌های ناظر درباره حجم دارایی‌های اکسچنج اعتماد کنند.

ممکن است این شرایط باعث شود که اکسچنجی از اثبات ذخایرش استفاده کند تا عملکردش از نظر کاربران شفاف به نظر برسد بدون اینکه ریسک غیرقابل پرداخت بودن بدهی‌های آن اکسچنج مشخص شود.

Jesse Powel مدیرعامل کراکن اخیراً اعلام کرد که این گواهی‌ها باید سه بخش داشته باشند: جمع مبلغ بدهی به مشتریان، اثبات‌های قابل تأیید با رمزنگاری درباره اینکه همه حساب‌ها در حاصل جمع در نظر گرفته شده‌اند و امضاهایی که قابلیت کنترل بر والت‌ها را اثبات کنند.

Powell نسبت به گواهی‌های ماه نوامبر بایننس معترض بود و آن را ارایه اطلاعات غلط به صورت ناآگاهانه یا عمدی نامید و اعلام کرد که انتشار صورت دارایی بدون مشخص شدن بدهی‌های شرکت‌ها بی فایده است.

جنجال‌های بیشتر بر سر بایننس

بایننس برای رفع نگرانی کاربران درباره وضعیت مالی خودش، از شرکت حسابرسی Mazars خواست تا گزارش دیگری درباره اثبات ذخایر این شرکت آماده کند.

در این گزارش که هفته پیش منتشر شد، اعلام شده که رقم دارایی‌های تحت کنترل بایننس، بیشتر از صددرصد کل بدهی‌های این پلتفرم است.

با این حال، این گزارش منجر به ایجاد جنجال‌های بیشتری شد و کارشناسان معتقدند که گزارش Mazars بدون مشخص کردن کیفیت کنترل‌های داخلی بایننس مثل سیستم ذخیره اطلاعات و رکوردهای آن، ارزش زیادی ندارد.

بعلاوه، همانطور که در گزارش WSJ مشخص شده، گزارش Mazars در اصل یک نامه پنج صفحه‌ای بوده نه یک گزارش حسابرسی کامل. در این گزارش کارایی کنترل‌های گزارش مالی داخلی بایننس مشخص نشده و اعلام شده که Mazars "از ارایه نظر یا نتیجه گیری مطمئن خودداری می‌کند"؛ این یعنی این شرکت آمار و ارقام منتشر شده را تضمین نمی‌کند.

Mazars می‌گوید این کارها را با استفاده از رویه‌های توافق شده مورد درخواست بایننس انجام داده و Mazars هیچ ارزیابی از مناسب بودن این رویه‌ها انجام نداده است.

مهم‌تر اینکه، آمار و ارقام موجود در این نامه در اصل نشان می‌دهند که بایننس تنها 97 درصد وثیقه دارد و یکی از سخنگویان این شرکت توضیح داده که این شکاف 3 درصدی مربوط به وام‌های بیت‌کوینی است که این شرکت در طرح‌های وام دهی یا مارجین به مشتریانش داده که ممکن است از این توکن‌ها، خارج از محدوده این گزارش به عنوان وثیقه استفاده کرده باشند.

مدتی بعد، Mazars که گواهی‌های مشابهی را برای کریپتو دات کام و کوکوین ارایه کرده بود، اعلام کرد که از این پس همکاری با شرکت‌های کریپتو را متوقف می‌کند.